kəlmə

is. <ər.>

1. Söz. Qurban mollanın ağzından çıxan kəlmələri yeyəcəkmiş kimi . . onu dinləyirdi. A. Ş.. <Səfərəli:> Bizim İstanbulda böylə kəlmələr işlənməz. H. N.. <Fərman müəlliminin> . . dediklərini mənimsər və rusca hələ zəif bilməsinə baxmayaraq, kəlmələri bir-birinə quraşdıraraq sualı sual dalınca verərdi. Ə. S.. Kəlmə(si)- kəlməsinə – bax kəlməbəkəlmə. Kəlməkəlməsinə xəbər vermək. // İfadə, ibarə.

2. Saylarla: bir, iki, üç və i. a. kəlmə – bir neçə söz, az söz, qısaca. Mehriban iki kəlmə ilə yenə içə bilməyəcəyini və içmək istəmədiyini bildirdi. S. H.. <Qəhrəman:> Bu iki gündə nə ev sahibi xanım ilə, nə də qulluqçu ilə bir kəlmə danışmaq ehtiyacımız olmadı. H. N.. <Xalıq:> Bəli, mənəm, dayan, səninlə iki kəlmə sözüm var. S. Rəh..

3. Kəlmə və ya kəlmeyi-şəhadət din. – müsəlmanlığın əsas rəmzi olan «lailahə illəllah, Məhəmmədün-rəsullüllah» ifadəsi (islam dininə görə hər bir müsəlman yatmazdan qabaq və ya ölərkən və yaxud başqa hallarda bu ibarəni söyləməklə müsəlman olduğunu göstərir). Sirat, sual qabaqdadı, nə damaqdı dünyada; Kəlmeyi-şəhadət lazımdı ölən vaxtı dünyada. A. Ə.. <Arvad:> Ay kişi, . . səni görüm öləndə dilin kəlməyə gəlməsin, sən bəyəm qoyursan ki, mən bilim nə iş görürəm? H. S..

◊ Kəlmeyi-şəhadətini demək (oxumaq, söyləmək, yada salmaq, dilinə gətirmək) – ölümünü gözü qabağına almaq, ölməyə hazırlaşmaq. Uzaqdan diqqət edirsən ki, görüm, əgər <atlıların> başında papaq var, kəlmeyi-şəhadətimi oxuyum. C. M.. Bu sözləri xatırına gətirib Molla Tanrıverdi başladı . . kəlmeyi-şəhadətini oxumağa. E. Sultanov. Kəlmə kəsmək – danışmaq. Maral bir daha Cuma ilə kəlmə kəsməyib getdi. Ə. Ə.. Hesabını başa düşən Qarakişi daha bir kəlmə də kəsmədi. B. Bayramov. <Rəşid:> . . Ancaq ömrümdə görməmişdim ki, Qara Canbalayev, ya da Gövhər xanım mənimlə kəlmə kəssin. İ. Hüseynov. Kəlmə verib kəlmə almaq – bax kəlmə kəsmək. <Qoca qarı:> Mən gəlin gedəndə ondan da kiçik idim, qaynanamla kəlmə verib kəlmə alanda üzüm qızarardı. Qant.. kəlmə-kəlmə zərf Ayrı-ayrı sözlərlə, hər sözü ayrıca. Kəlmə-kəlmə tərcümə etmək. Kəlmə-kəlmə diktə etmək. – Əzizim, kəlməkəlmə; Sözü de kəlmə-kəlmə; Oturaq xəlvət evdə; Danışaq kəlmə-kəlmə. (Bayatı). «Əlif»in hökmüylə, «cim» fərmanıyla; Ara kəlmə-kəlmə, dağıt «əmmə»ni. A. Ə..